Wat is dan compassie? Wat is compassie voor jou? Hoe ga je hier mee om? Hoe zou je compassie zelf omschrijven? In de Nederlandse encyclopedie staat als definitie bijvoorbeeld: clementie, deelneming, deernes, gevoel van medeleven, gevoel van moede zijn, goedertierenheid, erbarmen, het meevoelen, medegevoel, medelijden …
Mooie woorden om ons mededogen uit te drukken, maar wat is het nu eigenlijk, wat betekent het voor jou als individu? Maar ook … wat betekent het voor jou om compassie te hebben of te ontvangen? Blijft jouw gevoel dan hetzelfde? Of voelt compassie hebben anders dan compassie ontvangen? Hoe staan we zelf hierin …?
Als definitie van het begrip compassie vond ik: ‘Het vermogen ons betrokken te voelen bij ‘het lijden’ van anderen, wat samengaat met de wens dit te verlichten en de bereidheid om daarin verantwoordelijkheid te nemen’ een hele mooie omschrijving. En kon ik me zowel als gever als ontvanger in vinden. Degene die compassie ervaart en toont staat naast degene die het moeilijk heeft. Hij is zijn gelijke. Voor mij is compassie belangeloos.
Het zonder oordeel aanvoelen en invoelen van de ander, begrijpen is weer een heel ander verhaal. Dat gebeurt in je hoofd, wat soms wel een mooie ingang kan zijn om bij je hart aan te komen en te kunnen voelen.
Soms heeft je hart meer tijd nodig om te accepteren wat je hoofd al weet …!
Maar in hoeverre is compassie aangeboren en in hoeverre wordt die je aangeleerd en kun je je erin ontwikkelen? Wanneer je het woord compassie gebruikt kun je nog weleens uiteenlopende reacties ontvangen heb ik gemerkt. ‘Compassie is zelfverheffing.’ ‘Compassie bestaat niet.’ ‘Alleen een hond is in staat tot compassie.’ ‘Ik voel me beledigd als iemand compassie met me heeft.’ Zo vond Nietzsche het tonen van compassie getuige van slechte manieren – want degene die lijdt wordt immers gekrenkt in zijn eer.
Maar is dat niet de valkuil waar we in kunnen stappen door andermans gevoelens over te nemen en je jezelf in een lastige positie brengt en eigenlijk aan kracht voor compassie inboet? Door over zorgzaamheid, over betrokkenheid de ander ontneemt om eigen keuzes te maken?
Volgens de dalai lama is ieder mens in staat tot compassie, kan de wereld niet overleven zonder compassie en is compassie de sleutel tot geluk. Compassie niet alleen voor de medemens, maar ook voor dieren en alles wat leeft. Daarom zou het ontwikkelen van compassie, wereldwijd deel uit moeten maken van ieders ontwikkeling. En is niet religie daarvoor het voertuig, maar het onderwijs. Religie ziet de dalai lama eerder als bron van verdeeldheid en dus lijden.
Maar compassie kan niet bestaan niet zonder zelfcompassie. Want zelfkritiek en schaamte bijvoorbeeld versterken de psychische nood. Bovendien kun je alleen meevoelen met een ander wanneer je je eigen pijn toelaat.
Er zal altijd een balans moeten zijn tussen compassie en zelfcompassie. Overmatige aandacht voor de ander gaat ten koste van jezelf. En overmatige aandacht voor jezelf gaat ten koste van de ander. Waak er voor niet de reddersrol te willen vervullen en je daarmee de ontwikkeling van zelfstandigheid van de ander afremt.
Ontwikkelen van zelfcompassie wordt ook wel gezien als onderdeel van jezelf helen. Wees niet bang voor jezelf, geef je eigen grenzen aan. Tegen jezelf durven zeggen, dit is iets waar ik het moeilijk mee heb, begripvol. Dezelfde compassie voor jezelf voelen, zoals je die voor anderen zou voelen. Lief en zacht zijn voor jezelf, troostend. Vriendelijk naar je zelf en in verbinding met jezelf op een niet oordelende maar beschouwende manier omgaan met je zelf. Precies op de manier zoals je dat voor een ander zou doen als hij het even moeilijk heeft.
Boeddha zegt: ‘drink thee met je angsten’, pas dan ben je in staat je open te stellen voor je medemens. Onder hardheid en agressie ligt negen van de tien keer angst.
Door niet te oordelen, schep je stilte in je denkvermogen en zouden woorden niet alleen maar mogen dienen om de stilte te verbeteren?
Compassie is meer dan ooit nodig in een wereld waar wordt gedacht in cijfers, macht, in plaats van in mensen. Waar meer geld is voor het redden van banken, grote bedrijven dan voor het redden van mensen die het hard nodig hebben en bijvoorbeeld diersoorten die razendsnel uitsterven, vissen en vogels stikken door een buik vol plastic en het water ons aan de lippen staat.
Compassie en empathie voor alles en iedereen betekent naar anderen maar ook jezelf willen en kunnen luisteren. Luisteren zonder oordeel of harde kritiek. Dat je zelfkritiek en nare gedachten om leert zetten naar onderliggende gevoelens en menselijke basisbehoeftes.
Vraag je zelf eens af:
Wat voel ik nu, bij mezelf en in mezelf?
Wat kan ik waar nemen? Waar vermijdt of parkeer ik?
Is er iets wat ik nu nodig heb, waar ik behoefte aan heb?
Wat vraag ik aan mezelf of misschien wel aan jou?
